MAŁE ELEKTROWNIE WODNE

Historia pokazuje, że wykorzystanie energii płynącej wody w małych elektrowniach wodnych (w skrócie: MEW) miało szczególne znaczenie w elektryfikacji ziem polskich, dając dostęp do energii elektrycznej gospodarstwom oddalonym od głównych miast i na terenach trudnodostępnych. Niestety po czasach komunizmu MEW na terenach polskich praktycznie przestały istnieć i obecnie w Polsce znajduje się jedynie 750 małych elektrowni wodnych, stanowiących 0,56% mocy zainstalowanej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym

W wyniku kryzysu energetycznego powstałego w 1973 r. w wiekszości krajów rozwiniętych podjęto działania, których głównym celem było tworzenie nowych źródeł energii elektrycznej, nie opartych na paliwach koplanych. Wśród tych poszukiwanych źródeł na czoło wysunęła się energetyka wodna. Zainteresowano się możliwością wykorzystania energetycznego istniejących budowli piętrzących wodę do różnych celów wodnogospodarczych. I tak zaczął się na świecie bardzo intensywny rozwój budownictwa małych elektrowni wodnych, do których zaliczono elektrownie o mocach zainstalowanych na ogół do 5 MW, a w niektórych krajach do 10 MW.

Małe elektrownie wodne, ze względu na konieczność uzyskania odpowiedniej efektywności, różnią się od średnich i wielkich elektrowni wodnych. W pierwszym okresie rozwoju budownictwa MEW, były one przede wszystkim oparte na budowlach i urządzeniach, jakie zachowały się po nieczynnych siłowniach wodnych i małych elektrowniach wodnych.

Podstawą prawną do rozwoju małych elektrowni wodnych w Polsce było podjęcie w dniu 7 września 1981 r. przez Radę Ministrów uchwały nr 192 w sprawie rozwoju małej energetyki wodnej. Uchwała ta dopuściła do realizacji i użytkowania MEW o mocy do 5000 kW podmioty gospodarcze spoza energetyki zawodowej, a więc osoby fizyczne.

Jeszcze w latach 1953-61 na zlecenie Komitetu Gospodarki PAN określono potencjał energetyczny polskich rzek. Zebrane dane posłużyły do stworzenia w 1962 r. katastru technicznego zasobów sił wodnych, wg którego potencjał techniczny polskich rzek to 23000 GWh/rok a szacowany potencjał ekonomiczny to 13700 GWh/rok, z czego 5000 GWh/rok w małych elektrowniach wodnych. Obecnie MEW nie wykorzystują nawet 20% tego potencjału. Przykładowo, w Norwegi to wykorzystanie wynosi 90%.

W ramach europejskiego projektu RESTOR Hydro w Polsce znaleziono około 8 tysięcy potencjalnych lokalizacji MEW, a w połączeniu z dostępnymi danymi krajowymi wytypowano 16 tysięcy obiektów piętrzących. Ponad połowa z nich posaiada przepływ większy niż 0,3 m3/sek. Pomimo duzej liczby dostępnych spiętrzeń, w Polsce rocznie powstaje zaledwie kilka nowych małych elektrowni wodnych. Problemem jest zawiłe prawo oraz niska świadomosć i przychylność urzędników, w wyniku czego procedowania niezbędnych pozwoleń trwa zazwyczaj kilka lat, w ekstremalnych przypadkach nawet kilkanaście lat.